Mete Çubukçu: Ocak 2013

28 Ocak 2013 Pazartesi

ÖCALAN’LA YENİ GÖRÜŞME YAKINDA

AKŞAM/ 26.1.2013

TBMM Genel Kurulu'nda ana dilde savunma hakkını düzenleyen yasanın görüşülmesi sırasında CHP İzmir Milletvekili Birgül Ayman Güler'in "Türk ulusuyla Kürt milliyetini eşit, eş değerde gördüremezsiniz" sözleri tepki topladı. Belli ki partide Güler gibi düşünen belli bir kesim var. İş tabii ki CHP liderine düştü ve Kılıçdaroğlu '' bir etnik kimliği dışlaması, onu ikinci sınıf yurttaş olarak görmesi bizim kabul edebileceğimiz bir olay değildir'' açıklamasını yaptı.

Yeni anayasa hazırlama sürecinde en önemli konunu demokratikleşme ve Kürt meselesinin çözümüne yönelik maddeler olduğu biliniyor. Bu süreçte CHP’de benzer yalpalamalar sık sık yaşanacak gibi. Anlaşılan sosyal demokrat bir partide bu mesele konusunda ortak bir anlayış ve yaklaşım yok. Bu da CHP’nin önündeki en temel sorunlardan birisi. Bir süre önce Hüseyin Aygün ile yaşananlar da bunun örneklerinden.

Eşit yurttaşlar olarak kimsenin kimseye bir lütufta bulunma hakkı olmamalı. Yeni anayasada tüm haklar ve eşitlikler doğal ve varoluştan gelen insan hakları üzerinden düşünülmeli. Bu nedenle bu ülkenin her vatandaşı kendi dillinde konuşma, hizmet ve eğitim alma hakkına da sahip olmalıdır. Yeni başlayan diyalog sürecinin en önemli adımlarından biri de bu olacaktır.

İLK ENGEL AŞILDI

Nitekim, Meclis Genel Kurulu’ndan geçen kanun tasarısı da bu noktada atılan hayati bir adımdır. Yasanın kabulüyle ‘sanık iddianamenin okunması ve esas hakkında mütalaanın verilmesi üzerine sözlü savunmasını kendisini daha iyi ifade edebileceğini beyan ettiği başka bir dilde yapabilecek. Tercüme hizmetleri, il adli yargı adalet komisyonlarınca oluşturulan listeden, sanığın seçeceği tercüman tarafından yerine getirilecek’. Eksik ama önemli bir gelişme. Eksikliği ise tercüman giderlerinin devlet değil sanıklar tarafından karşılanacak olması.

EN SOMUT ADIM 4. YARGI PAKETİ

Peki bundan sonra olacak? Bundan sonraki en önemli adım 4. Yargı paketi. Eğer bu paket de beklendiği gibi geçerse, örneğin KCK davalarının tutuklu sanıkları dışarı çıkacaklar. Öcalan’la başlayan yeni süreçte kafalarda birçok soru işareti mevcut. Özellikle ortada somut bir gelişmenin olmaması, Başbakanın Ahmet Türk ile ilgili çıkışları sürecin devamı konusunda şüpheleri arttırıyor. Ancak durum pek öyle değil. Öcalan sürecindeki en somut gelişmenin 4. Yargı paketi olacağı ve bu paketteki maddelerin en azından şüphelerin bir kısmını ortadan kaldıracak somutlukta olması beklentisi yüksek. Ahmet Türk’ün İmralı’ya gidip gitmeyeceğine gelince. Muhtemelen gidecek. İkinci görüşme ise bir iki hafta içinde gerçekleşecek.

İKİ ÖNEMLİ İPUCU

Zaten bu süreçte her hafta yeni bir gelişme beklemek de gerçekçi değil. Ama hafta içindeki iki mülakatın satır aralarını bir kez daha okumakta yarar var. Birincisi Murat Karayılan’ın “ Öcalan’ın bizi tam olarak temsil edeceğine inanıyoruz. Stratejik kararlar ve değişim süreçlerini uygulanması için Öcalan’la tartışma olanağı yaratılabilmesi ve direk temasa geçebilmesi gerekir” diyor. Bu konuda yetkinin kimde olduğunu söylüyor.

İkincisi ise Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun Davos’ta NTV’ye verdiği mülakat. Davutoğlu Öcalan-PYD bağlantısından söz ederek İmralı sürecinin Suriyeli Kürtleri de etkileyebileceğini söylüyor: “ Suriye’de PYD, Esad rejimiyle arasına mesafe koymalı. PYD’nin tutumunu yakından takip edeceğiz. Türkiye'de eğer terör örgütünün silahsızlandırılması söz konusu olursa mutlaka bu diğer ülkedeki gelişmeleri de etkileyecektir.” Bakan, bu süreçteki dış gelişmelerin etkisini doğruluyor.

Tüm bunlar sürecin devam ettiğini ve tarafların birlerinin tarttığının göstergeleri değil mi? Sabırlı olmak hazım.

İSRAİL’DEKİ SEÇİM NEYİ DEĞİŞTİRECEK

27.1 2103

Kurulduğu günden bu yana İsrail’de tehdit algısı ve güvenlik paranoyası hep ön planda yer aldı. ‘Düşmanların arasında korunaksız bir ada’ metaforuyla kuşaktan kuşağa aktarılan bu tehdit-güvenlik algısı İsrail vatandaşlarının temel güdüsü haline gelmiştir. 1948’de İsrail devletini kurarak Filistin’in işgalini resmen başlatanlar ilerleyen yıllarda düşman algısını birçok konuda kılıf olarak kullanmışlardır. Bu tehdit algısı seçim süreçlerinin de vazgeçilmez unsurlarından, politikacıların en önemli kozlarından biri olmuştur. Dün, tehdit FKÖ, Saddam Hüseyin, Suriye iken bugün Hamas ve İran olmuştur. İsrail politikası ve politikacısının düşman yaratarak var olduğunu söylemek abartılı olmaz.

Bu algının altında soykırım geçirmiş bir ulus olmanın haklı gerekçeleri yatsa bile asıl gerekçe başkalarının toprağını işgal etmenin getirdiği güvensizlik yatar. 1990’larda belli oranda barış fikrine yaklaşan İsrail siyaseti 1948’den bu yana genel anlamda bu kavramdan uzak durmuştur. Barış kelimesinin daha fazla telaffuz edildiği dönemler ise İsrail’de İşçi Partisi’nin yükselişi paralellik gösterir. Bu paralellikte dünya konjonktüründeki değişiklikler, Filistin hareketinin silahlı mücadeleden siyasi mücadeleye geçmesi ve Oslo ile başlayan süreçte iki devletli çözüm temelinde bir Filistin devleti umudunun doğmasının rolü olmuştur. Ancak, İsrail’in ‘devlet aklı’ barış dönemlerine pek izin vermemiştir İzak Rabin’in öldürülmesi, Oslo mutabakatının İsrail tarafından bozulmasının ardından İsrail sağının Şaron’la simgeleşen terörü İkinci intifadaya neden olmuştur. Bu dönemdeki intihar saldırılarının barış yanlılarını olumsuz etkilemiştir. 1990’larda alanlarda toplanan yüzbinlerce barış yanlısı bu çabasından vazgeçince İşçi Partisi de düşüşe geçmiştir.

SAĞ’A KAYAN İSRAİL

2000’li yıllardan bu yana İsrail’i sağ iktidar ya da sağ koalisyonlar yönetiyor. İsrail’in giderek sağa kaymasında ‘tarihi ana vatana dönüş’ anlamına gelen Aliyah kampanyaları ile İsrail’e getirilen Rus ve Doğu Avrupa Yahudilerin önemli payları vardır. Bir önceki hükümette olduğu gibi muhtemel koalisyonda görev alacak olan Lieberman’ın Evimiz İsrail partisi ve bu partinin aşırı sağ politikaları bu göçmenlerden destek almaktadır.

Geçen hafta İsrail parlamentosu Knesset’teki 120 sandalye için yapılan seçimler ülkenin bir dönem daha aşırı sağ tarafından yönetileceğini gösteriyor. Sag Blok 61, sol blok ise 59 milletvekilliği aldı. Netanyahu-Liberman ittifakı 11 sandalye kaybetmesine rağmen 31 milletvekili ile seçimden birinci parti olarak çıktı. Daha önce 42 sandalyeye sahip Netanyahu-Liberman birlikteliğindeki kayıp Likud cephesinde gerçekleşmiş, Likud’dan kaçan oylar yine Netanyahu politikasına yakın bir isim Naftali Bennet’ın Yahudi Evi hareketine gitmiştir. Bu hareketin motivasyonu da bildik İsrail sağınının argümanlarından kaynaklanıyor. Hatta oy tabanında işgalci yerleşimciler de var.

Yani Netanyahu-Liberman ikilisi oy kaybetmiş olmasına rağmen yine sağ hatta aşırı sağ bir koalisyon gündemde. Ancak bu kez ince bir ipte yürüyecek gibiler çünkü sol blokla aralarındaki fark çok az. Merkezde laik bir parti olarak duran Yeş Adit partisi 17 sandalye ile büyük sürpriz yaparken, İşçi Partisi de milletvekili sayısını 8’den15’e çıkardı. Bu da Netanyahu’nun hükümet kurabilmesi için aşırı sağcılara ödün vermesinden ve aşırı sağcılarla işbirliği yapmaktan başka çaresi olmadığını gösteriyor. Ancak, bu kez karşısında daha güçlü bir sol blok olduğunu söylemek gerekiyor. Bu durum İsrail’in temel politikalarını değiştirmeyecek olsa bile Netanyahu-Liberman ikilisine bir ikaz niteliğinde.

OBAMA’NIN YENİ BAKANI

İsrail seçimlerinden çıkan sonuç aşırı sağ koalisyon öncelikle ABD ile çatışacaktır. Temelde hangi devlet başkanı olursa olsun ABD-İsrail ilişkisinin bozulmayacağı doğrudur. Ancak Obama yönetiminin İsrail sağına uzak durduğu bilinmekte. Bu süreç devam edecektir. Obama’nın yeni Savunma Bakanı Chuck Hagel’in İsrail’e mesafeli duruşu şimdiden rahatsızlık yaratıyor. Hagel’ın İran konusundaki fikri İsrail’le yanı çizgide değil. İsrail’in yeni aşırı sağ koalisyonu ise İran’ı vurma tehdidini temel bir politika olarak yürütecektir. Hatta seçim çalışmalarında Netanyahu’nun öncelikleri arasında bu konu vardı. Bu nedenle ABD, İsrail’in bu tehdidini sürekli frenlemek zorunda kalacaktır. Öte yandan İsrail, Obama yönetiminin kendisine uzak durmasını avantaja çevirip işgali derinleştirmiştir. Sağ kesim İran tehdidi yanında Hamas’ı da tehdit olarak görerek secim kampanyası yürütmüştür. Hamas tehdidi genel seçmen ama özellikle sağ seçmen üzerinde etkili olmuştur. İsrail için düşmanın ismi değişse bile dikkat edilirse bu tehdit algısı bir koz olarak kullanılmıştır. 2001 seçimleri öncesi İntifada, 2006’de Lübnan saldırısı, 2009’da 2012 yıllarındaki Gazze saldırıları seçim öncesi ya da hemen sonrasına denk gelmiştir.

TÜRKİYE’NİN İHTİYACI YOK

Türkiye ile ilişkilerde herhangi bir değişiklik beklenmemeli. Türkiye’nin özür, tazminat ve Gazze ablukasının kaldırılması şartları devam ettiği sürece İsrail ile barışması mümkün değildir. Hali hazırda Amerikan yönetiminin İsrail’i ikna etmek gibi bir girişimi de söz konusu değildir. Şu an için zaten iki ülkenin ilişkisine bölgede ihtiyaç da duyulmamaktadır. Özellikle Türkiye’nin bu yönde bir talebi yoktur.

Arap ayaklanmalarıyla bölgede meydana gelen değişikliklere rağmen İsrail’in yeni hükümetinin bu durumun analizini yapamayıp değişmediği görülecektir. Yahudi yerleşimleri tüm tepkilere rağmen devam edecek, iki devletli çözüm yaklaşımına yanaşmayacaktır. İran karşıtı söylem giderek yükselecek, bu konuda askeri seçenek sık sık gündeme getirilecektir. Diğer yandan sol cephenin biraz güçlenmesi Netanyahu-Lieberman ikilisinin politikalarını eleştirel yaklaşımda bulunabilecek ama bu bir barış sürecine evirilmeyecektir. Avrupa ülkelerinden İsrail’e yönelik eleştiriler giderek artacaktır. Kısacası İsrail’de yeni hükümet eski politikalarını sürdürüp çevresindeki değişiklikleri değerlendiremediği sürece giderek içine kapanacak ve yalnızlaşacaktır.

MÜZAKEREDE İRLANDA

ANAYASADA İSPANYA

RADİKAL İKİ / 27.1.2013

“ Yaptığımız iyi şeyleri taklit etmeniz, istediğiniz sonuçları vermeyebilir, hatta sıkıntılar yaratabilir. Doğrularımız, daha çok şartlarımızın ürünüdür. Asıl ders almanız gereken şey, hatalarımızdır. Hatalarımızdan çıkaracağınız dersler, kendi doğrularınızı daha kolay bulmanızı sağlayabilir.”

İngiltere Başbakanı Tony Blair’in 1997’deki danışmanı Jonathan Powel Kuzey İrlanda’daki sorunun çözümünde kullandıkları yöntemin başka sorunlu bölge ve ülkelerde uygulanıp uygulanmayacağı konusunda Mithat Sancar’a bunları söylüyor.

Güney Afrika’da Mandela’nın ırkçı rejime karşı verdiği mücadele, İrlanda’da IRA, İspanya’nın Bask bölgesindeki ETA, Türkiye’deki Kürt ya da PKK sorunu birbirinin aynı değil. Her birinde benzer, kesişen örtüşen yanlar olduğu gibi hepsinin kendi içinde tarihsel, bölgesel, sosyolojik ve etnik özgünlüğü mevcut. Ama hepsinde ortak nokta olarak yıllarca süren çatışma ortamı ve savaşlar birbirine üstünlük sağlayamayan, uzlaşmaya yanaşmayan, birbirini tasfiye etmeye çalışan ‘devlet’ ve ‘örgütler’var. Bu örneklerin bir diğer özelliği kimsenin tek başına askeri ve siyasi açıdan diğerine üstünlük sağlayamaması. Ve her birinde sonuca giden yolda cesaretle adım atan, kararlı, barışı gerçekten hedefleyen ve şiddetin olmadığı bir ortamda konuşmayı seçen liderlerin ve siyaslerin varlığı. Ayrıca, bu süreçler tüm hakların en geniş ve ‘ama’sız bir biçimde ele alındığı süreçler.

IRA, ETA ÖRNEKLERİ

Örneğin, İrlanda’da bir noktadan sonra IRA ile kendisine mesafe koyan Sinn Fein ‘görüşmelerin IRA ile değil kendileri ile yapılmasını’ istiyor. Bu süreçte IRA’nın silahlı kanadı ile ciddi bir mücadele veriliyor, kazanan Sinn Fein yani örgütün ‘yasal’ kolu oluyor.

Bask’ta da benzer bir durum söz konusu. Milliyetçi olsun, sosyalist olsun Bask partileri çözüm konusunda kendileriyle görüşülmesi gerektiğini, konunu sadece ETA’nın silah bırakması olmadığını öne sürüyorlar. İspanya’da anayasasından kaynaklanan ve Bask bölgesine geniş özerklik veren haklar da yasal alanda önlerini açıyor. Şiddete bulaşmayan her siyasi hareketin, ayrılmayı dahil talep edeceği bir anayasal düzen, sonunda ETA’ya yakın sol koalisyon güçlerine seçim başarısı getiriyor. ETA’nın hapishanedeki liderleri Otegi’nin ‘silah bırakmanın zamanın geldiğini’ belirten o ünlü mektubu üzerine uzun tartışmalar sonunda ETA silah bırakma kararı alıyor. Bu arada mektuba rağmen 2006’daki Madrid patlamaları örgütün belli bir bölümünün silahta direndiğinin göstergesi olarak kayıtlara geçiyor. İspanya’da seçim barajının %3 olduğu hesaba katılırsa bugün 75 sandalyeli Özerk Bask Parlamentosunda ETA’ya yakın 24 milletvekili var. Sonuçta İrlanda ve İspanya’da sadece güvenlik ve askeri yöntemlerle ile silah bıraktırmanın mümkün olmadığı görüldü. IRA ve ETA ne olağanüstü hal yasaları, ne karşı terör, ne derin devlet uyguları karşısında geri adım attı.

TEK KOŞUL:ATEŞKES!

Bu tabii ki bu süreçlerden örnek almak, esinlenmek, izlenen yöntemlerin denenmemesi anlamına gelmiyor. Zaten Powel da ‘taklit etmeyin’ derken ipuçunu da veriyor ‘hatalardan ders çıkarın”. Hataların başında tarafların masaya koyduğu ön koşullar geliyor. İrlanda’da ön koşul istemenin süreci uzatıp zaman kaybına yol açtığı görülüyor. Mesela Blair öncesindeki muhafazakar başbakan John Major, IRA’yla görüşmek için örgütün silah bırakmasını istiyordu ve bundan geri adım atmıyordu. IRA ise bunu kesin bir biçimde reddediyordu. IRA, silahları ancak müzakereler sonunda ve bir anlaşma çerçevesinde bırakılabileceğini söylüyordu. İrlanda’daki ‘silah bırakma’ ön şartı çözümü on yıl geçiktirdi. İngiliz hükümeti Tony Blair’le birlikte bu şarttan vazgeçti. Blair hükümetinin tek bir şartı vardı artık: Ateşkes! Esasen bu da, bir ön şart değil, müzakere kavramının gerektirdiği bir durumdu.

Güney Afrika’da ise Mandela yıllar süren mahkumiyetinde bile silahlı mücadeleye izin vermedi. Hatta kendi partisini bile bu konuda eleştirdi. Güney Afrika örneğinin Türkiye ile benzerliği liderler bazında olabilir. Öcalan ve Madela kitle üzerinde söz sahibi olan, kitleyi sürükleyebilecek hapishanedeki iki lider.

Dünya’daki örneklerde ‘silahları bırakın öyle gelin, yoksa konuşmayız" sözlerinin çözüme yardımcı olmadığı görülür. Tabii ki müzakere ateşin kesildiği ortamlarda ve sukunet içinde yürütülür ama Türkiye’de PKK’nın dağdan inmesi için dağa çıkış koşullarını ortadan kaldırılması gerekir. Silah bırakma ve toprağa gömme en son aşamadır. İspanya ve İrlanda’da böyle olmuştur. Türkiye’de eğer sağlıklı ve sonuç alıcı bir müzekere isteniyorsa böyle olmak zorundadır.

Tabii ki tüm süreçlerde bölge ve dünya konjonktüründeki değişiklikler de etkili olmuştur. İrlanda meselsinde ABD ve ABD’deki Amerikalılar, İspanya’da Fransa , Güney Afrika’da ise başta İngiltere olmak üzere tüm dünya çözümü zorlamıştır. Türkiye’deaki süreç de Irak ve Suriye’de olanlardan bağımsız değildir. Tarih ve coğrafya Türkiye’yi Kürtler ve PKK konusunda çözüme yöneltmiş bölgede Kürtlerin yükselişi Türkiye’yi adım atmaya zorunlu hale getirmiştir.

Bu nedenle barış tek taraflı olmaz. Barış kimseni kimseye verdiği ulufe değildir. Adil ve kalıcı bir barışın şartı silahların sustuğu ve ayrılma hakkı da dahil olmak üzere her şeyin konuşulabildiği bir zeminin yaratılmasına yatar. Ne devlet ne de PKK tek başına kazanabilir. Kimse kimseye de diz çöktürerek barışı getiremez. Türkiye’nin müzakere süreci olarak İrlanda’ya, anayasal olarak İspanya’ya bir kez daha bakmasında yarar vardır

22 Ocak 2013 Salı

BARIŞIN KAYBEDENİ OLMAZ

13.01.2013/ RADİKAL İKİ

DİYARBAKIR - Diyarbakır’da meraklı, umutlu ama mesafeli bir bekleyiş hâkim. Hemen herkes siyasilerin demeçlerini, gazete haberlerini dikkatle takip edip satır aralarından anlam çıkarmaya çalışıyor. Bugüne kadar birçok kez başlayan ama yarı yolda kesilen çözüm süreçleri, herkesi daha bir şüpheci yapmış. Süreçte özellikle Abdullah Öcalan’ın olması, en küçük bir itiraza yer bırakmıyor ama karşı tarafa güven konusumda hâlâ şüpheler var.
1999 süreci, Kürt açılımının arkasından gelen Habur ve Oslo süreçlerinden sonra kimse ‘ama’sız konuşamıyor. Çünkü detaylar bilinmiyor, gözler kulaklar Öcalan’dan gelecek haberlerde. Açılım süreci ve Habur dönemindeki coşkulu, umutlu, ‘bu kez tamam’ yaklaşımı ile bugünü karşılaştırdığımızda “Barışı istiyoruz ama önce güvenmek istiyoruz” görüşü öne çıkıyor. Çünkü, operasyonların devam etmesi ve savaş uçaklarının Kandil’i bombalaması, devlet ya da hükümete yönelik şüpheleri artırıyor. Hayal kırıklığı yaşamamak için herkes temkinli. Diyarbakır’daki cenaze töreni öncesi bir haftadır gündemi işgal eden provokasyon tartışması, insanları yormuş. Provokasyonla Habur’un kastedildiği biliniyor. “Habur halkın sevinciydi. Bu ise cenaze töreni. Artık kimse bize nasıl sevinip nasıl üzüleceğimizi söylemesin” diyor cenaze törenine katılan biri. Bir başkası ise Kürtlere nasıl bir ağırlık yüklendiğini dile getiriyor: “Her şeyi bizden bekliyorlar. Her şeyin sorumluluğunu bize yüklüyorlar. Bu insanlar 30 yılın yükünü nasıl kaldıracak? Barış olacaksa olsun artık ama her şeyi bizden tek taraflı olarak beklemesinler.” Ancak, kimse bu sürece karşı çıkmıyor. Çünkü bu kez Öcalan faktörü söz konusu. Öcalan’ın bu sürece doğrudan dahil olması, tüm yorgunluğa rağmen kentteki havayı rahatlatıyor.

Barış, müzakere, Öcalan
Bu bakış açısı, Diyarbakır Batıkent Meydanı’nda düzenlenen üç Kürt kadının cenaze töreni için toplanan onbinlerce kişinin ruh haline yansımış. Kürsüden ‘Barış, müzakere, Öcalan’ sözleri duyulduğunda coşku artıyor. Cinayete yönelik kızgınlığa rağmen cenaze töreninde bile bir umut seziliyor. Kadınların beyaz tülbentleri, erkeklerin beyaz kaşkolları, cenazelerin yanından uçurulan beyaz güvercinler, sanki ‘yas ve barış’ı bir araya getiriyor.
Sakine Cansız, Fidan Doğan ve Leyla Şaylemez’in öldürülmesinin bu sürece denk getirildiğinin farkındalar. “Bu adımı boşa çıkarmak için sağlam durmalıyız” fikri hakim. Paris’teki cinayetin kurbanının üç Kürt kadın olması bir başka tepki nedeni. Üç kadının kimliklerinden bağımsız olarak, Kürt kadınları hedef alındı görüşü hâkim. Çünkü 30 yıllık süreçte Kürt kadınlarının kendilerini aştığı ve özgürleştiği sık sık dile getiriliyor. Zaten cenazeleri kimseye bırakmıyor kadınlar, onlar omuzluyor, onlar taşıyor, onlar ağlıyor. Cenazelerin etrafından ayrılmıyorlar. ‘Erkekler çekilsin’ dendiğinde kimse itiraz edemiyor. Bir partili şunu anlatıyor: “Bazen çatışmada ölenler karşısında daha metanetli olabiliyor, anneler gözyaşlarını tutabiliyorlar. Ama bu cinayetleri kabullenemiyorlar.” Selahattin Demirtaş’a göre “bir zamanlar sofrada bile yeri olmayan Kürt kadınlar artık daha özgür.”

Güven tam değil ama...

Herkes kızgın ancak cenaze töreni sırasındaki kalabalığın, Öcalan’a destek anlamına geldiğini söyleyenler de var. Zaten BDP , DTK cenaze töreninin sakin geçmesi için ciddi çaba gösterdi. Öyle ki BDP’li görevliler tatsızlık yaşanmaması, herhangi bir saldırı olmaması için AKP İl Binası’nı bile korumaya aldı. Ve güvenlik görevlileri kababalığa yaklaşmayıp gereksiz güç kullanmayınca hiçbir olay yaşanmadı. Zaten alanda toplanan kalabalık ve binlerce insanın katılımı, hem Öcalan hem de Öcalan’la başlayan sürece destek anlamına geliyor. Bu yüzden bu mesajın verilebilmesi, herhangi bir tatsızlık yaşanmaması için ince elenip sık dokundu. Cenazeler hastaneden alınırken PKK bayrağı açmaya çalışan birkaç gence, Belediye Başkanı Osman Baydemir müdahale etti, bayraklar indirildi. Baydemir, “İşte bu yüzden barışa daha fazla ihtiyacımız var” derken yeni kuşakların sabırsızlığını ve süreç uzadıkça gençlerin zihni kopuşunu anlatmaya çalışıyor. Yani yeni nesillerin daha önceki süreçlere olan güvensizliğini ‘Bizi istemiyorlarsa, barış istemiyorlarsa niye bu kadar zorluyoruz? Biz de kendi yolumuza gidelim’ şeklinde anlamak mümkün.
Diyabakır ve bölgeyi bilen onlarca Nevruz, cenaze ya da protesto gösterisine şahit olan bizler için üç Kürt kadının cenaze töreninde herkesin itidalli davranması, herkesin yaşanan sürece halel gelmemesi için ince eleyip sık dokuduğunun işareti. Bir kadın, “Müzakere sürecine inanç ve güven hâlâ tam değil. Ama Öcalan barış dediği için kimse itiraz etmiyor” derken, BDP lideri Selahattin Demirtaş’ın konuşması bu sözleri perçinliyor: “Barış cesaret ister. Bu halk hiçbir zaman barıştan kaçmadı. Barış için mücadele etti. Anneler parçalanmış evlatlarının mezarının başında dururken intikam değil barış istedi. Üç cenazenin başında barış iradesini ortaya koyuyoruz. Hodri meydan! Siz de barış iradesini ortaya koyun. Bu halk İmralı’da Öcalan’ın yürüttüğü görüşmelerin arkasındadır.”
Sırrı Süreya Önder ise “İşte” diyor, “bugünün ve bundan sonrasının en anlamlı” pankartı. Önder’in işaret ettiği, kalabalığın ön sıralarındaki pankartta şunlar yazıyor: “Savaşın kazananı, barışın kaybedeni olmaz”. Kürtler umutlu ama beklenti çıtasını fazla yüksek tutmamaya çalışıyorlar bu kez. Öcalan’dan gelecek haberleri bekliyorlar. Onları rahatlatacak, sürece yönelik şüphelerini azaltacak ilk adımın ismini de koyuyorlar: Ateşkes.

21 Ocak 2013 Pazartesi

ÖCALAN’LI SÜRECE DESTEK.

19.1.2013/ AKŞAM

Paris’te öldürülen 3 kadının Diyarbakır’da düzenlenen cenaze töreninde Öcalan’ın doğrudan dahil olduğu sürece tam destek çıktı. BDP ve Kürtlerin siyasi kurumların Diyarbakır’daki cenazeye özen göstermesinin arkasında da Öcalan faktörü vardı. Çünkü Batıkent meydanında toplanacak kalabalık ve bu kalabalığı sağduyusu bir anlamda Öcalan’la başlayan yeni sürece destek anlamını taşıyacaktı. Öyle de oldu. Bu da Öcalan’ın kitle üzerindeki etkisinin göstergesi. Diyarbakır’da iş dünyasından, STK’lara, BDP’den sokaktaki insanlara, genç nesille kadar birçok kişinin nabız tutmaya çalıştık. Bazı gazetelerde yapılan yorumların tersine son sürece istisnasız bir destek olduğunu gözlemledik.

SÜRECE TEMKİNLİ DESTEK

Hatta bazı siyasi danışmanların Öcalan’ın gücü kalmadığı yönündeki değerlendirmelerinin da doğru olmadığını gördük. İnsanların Kaflarında soru işaretleri, sürece yönelik güvensizlik, şüpheler yok değil. Çünkü daha önce açılım ve Habur sürecinde yaşananlardan sonra birçok kişi sürecin bir an önce somutlaşması, somut adımlar atılması gerektiğini düşünüyor.

Bu nedenle Kürtler umudunu korumakla birlikte geçmiş dönemin aksine beklenti çıtasını yüksek tutmuyor. Bekleyip görmeyi tercih ediyor. Öcalan’dan gelecek açıklamaları bekliyor. Şu sözlere bile rastlamak mümkün: “Süreçle, Kürtlerle, PKK’yla ilgili somut adımların atıldığını görmemiz lazım. Eşit koşullarda bir süreç yaşanması gerekiyor. Devlet bunun farkında mı bilmiyoruz. Hala güven duymuyoruz ve hükümetin geri adım atmayacağını bilmiyoruz. Ancak, işin içinde Öcalan olduğu için beklemek durumundayız.”

SOMUT ADIM TALEBİ

Bir başka görüş ise şu: “her şey tamamlandı ve kalın hatlarıyla bütün yol haritası hazırlandı. Karşılıklı olarak mutabakata varıldı. Abartılı gibi görünse de görüşmeleri sürdürebilmesi için bir vadede Öcalan’ın başka bir cezaevine nakli bile söz konusu. Şimdi Kandil’in görüş ve yanıtını bekliyor. Kandil kendi görüşünü bildirdikten sonra Öcalan’dan yeni bir açıklama gelecek.” Bu da muhtemelen BDP ve DTK eş başkanlarının ziyareti sırasında gerçekleşecek.

Somut adım olarak da acil olarak karşılıklı eylemsiz kararı bekleniyor. BDP’li yöneticilerden alandaki binlerce kişiye kadar ‘bu adım hep bizden bekleniyor, hükümet samimiyse kendisi de atım atmalı’ deniyor. Bir başka görüşü daha paylaşmak gerekirse. Öcalan’ın kitle üzerindeki etkisi kadar PKK’nın üzerinde etkisi de sürüyor. Küçük bir azınlık dışında Kandil’den itiraz gelmeyecek gibi. Yeni sürece İmralı-Erbil süreci denmesinin nedeni de bu gibi. Yani PKK’ın da müzakere sürecine katılması gerektiğinin göstergesi. Bu da olmayacak bir şey değil. Ama son karar verici yine Öcalan olacak.

Diyarbakır ince bir çizgide yürüyor, insanlar yorgun ama umutsuz değil. Bu kez bir temkinli yaklaşmalarının nedeni de bu. Karşılıklı çatışmaların durması halinde şehirdeki ruh hayli daha da rahatlayacak. İpin kopması halinde ise içinden çıkılmaz bir manzarayla karşılaşabiliriz. Yazımızı meydandaki en anlamı pankartla sonlandıralım: “Savaşın kazanını barışın kaybedeni olmaz.”

Diyarbakır’da bulunurken Mehmet Ali Birand’ın vefat haberiyle alanda bulunan binlerce insanın nasıl üzüldüğünü gördük. Duayenimiz, ustamız, abimiz, bize dünya vizyonu kazandıran heyecanı, rekabeti, objektifliği, entelektüel derinliği ama her daim takdiri ve yol göstericiliğiyle Mehmet Ali Birand ya da Mehmed Ali beyin vefat haberi bizleri daha da yalnızlaştırdı.

14 Ocak 2013 Pazartesi

ÖCALAN SURİYE’DE KÜRTLERİ İKNA EDER Mİ?

RADİKAL İKİ/ 13.1 2013

2103 Kürtlerin Ortadoğu sahnesine yeniden bir özne olarak dönecekleri yıl olacak demiştik. Kürtler açısından Irak ve Suriye’deki gelişmelerin yanı sıra Türkiye’de Abdullah Öcalan’ı merkeze alan yeni bir girişimi de hesaba katarsak bundan böyle Kürtsüz bir Ortadoğu’nun olamayacağını söylemek iddialı kaçmaz.

Hükümetin Öcalan üzerinden, ilk kez bu kadar net olarak yeni bir süreç başlatmasının birkaç nedeni var. 2014’deki Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi AK Parti, dolayısıyla başkanlığa aday olacak Erdoğan’ın ‘pürüzleri’ ortadan kaldırmak istemesi. Bu tabii ki Kürtlerin haklarını da içeren önemli yasal değişiklikleri zorunlu kılmakta. Diğer nedenler ise Irak ve Suriye’deki Kürtlerin siyaseten öne çıkmalarıyla ilgili. Çünkü bu iki ülkede Kürtlerin atacağı adımlar Türkiye’yi etkileme kapasitesine sahip. Türkiye kendi dışındaki Kürtlerle ilişki kurmanın, özellikle Suriye’deki gelişmeler göz önüne alındığında, sorunsuz olmayacağını farkına vardı. Kendi Kürt sorunun çözmeden ya da bu konuda adım atmadan Türkiye’nin bölgede rahat hareket edemeyeceği, AK Parti’nin altını dolduramadığı ‘bölgesel güç olma’ iddiasını hayata geçiremeyeceği görüldü. Bu nedenle Türkiye’nin atacağı adımlarda Irak, Suriye’deki Kürtleri dikkate alırken bunların Türkiye’ye nasıl yansıyacağının da farkına varıldığı söylenebilir. Arap ayaklanmaları sonrasında ‘örnek ülke’ olarak görülen ama Kürt sorunun çözemeyen bir Türkiye’nin bir ayağının her zaman topal kalacağı biliniyor. Ayrıca, Arap ayaklanmaları sonrasında yükselen Müslüman Kardeşler ya da Sünnilik temelindeki çözüm ve dayanışmanın Kürt meselesinde anahtar olamayacağı da görüldü. Bu üç coğrafyadaki Kürtler açısından son kertede etnik kimliğin mezhebi kimliğin önünde geldiği sonunda anlaşıldı. Üstelik Irak’ta Kürdistan’ıyla yakın bir ilişki kuran Ankara’nın kendi Kürtlerleriyle kavgalı olması samimi bir yaklaşım olmaktan uzaktı.

ÖCALAN’IN ETKİSİ

Irak Kürdistan’ı ile yıllar sonra kurulan ve olumlu bir adım olan ilişkiler sadece stratejik açıdan değerlendiriliyorsa bunun bir yanılgı olduğu ortada. Ama asıl önemlisi Suriye Kürtleri’nin kontrolünü Barzani üzerinden sağlamaya çalışan politikanın tam işlemeyeceğinin anlaşılması. Barzani Suriye Kürtleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olmakla birlikte merkezi hükümetle yaşadığı sorun nedeniyle enerjisini ve inisiyatifini Suriye Kürtleri üzerinde yoğunlaştıramadı. İşte bu noktada Suriye’de önemli bir güç olan PYD’nin ikna edilmesinde Öcalan’ın önemli rol oynayabileceği anlaşıldı. Irak’ta Kürtlerin giderek merkezi hükümetten kopması beraberinde ‘bağımsızlık’ düşüncesinin daha çok dillendirilmesini getiriyor. Bağımsız Kürdistan fikrinin neleri tetikleyeceği, Suriye ve Türkiye’yi nasıl etkileyeceği hesaplanırken Suriye’de de Esad rejimi sonrası Kürtlerin Araplarla eski düzende bir arada olmayacakları biliniyor. Yani Esad’lı ya da Esad’sız bir Suriye’de Kürtler artık eski pozisyonlarına dönmeyecek.

PKK’ya yakın olan PYD ya da Barzani’ye yakın Kürt partileri sonuç olarak federal bir yapıda ısrar edeceklerdir.

SURİYE’DE ÖCALAN FAKTÖRÜ

Suriye’de hesaplayamadığı engellerle karşılaşan, Esad rejimin yıkmak için yola çıkarken Kürtleri ve PYD’yi pek fazla hesaba katmayan Ankara bu durumda Öcalan’ın faktörünün önemli rol oynayabileceğini düşünüyor. PYD Esad’ın yanında yer almadığını açıklamasına rağmen Türkiye ile arası iyi olmadı. Sadece PYD değil Suriyeli Kürtler, Türkiye denetimindeki Suriye Ulusal Konseyi’ne hala katılmış değil. Örgüt ve silahlı güç olarak da öne çıkan PYD’nin önümüzdeki dönemde de Türkiye ve Barzani’nin ‘direktiflerine’ uymayacağı ortada. Ankara’nın özellikle bazı radikal İslami grupları PYD’ye karşı kullanması da işe yaramış gibi görünmüyor. PYD, Nursa cephesi üyelerinin Ceylanpınar’dan Resulayn’a geçirilip kendilerine saldırdığını, ardından Türkiye döndüklerini iddia etti. Keza istihbarat servislerinin Suriye’deki faaliyetlerinin Esad’a karşı olduğu kadar PYD’yi de hedef aldığı iddia edildi. Tüm bunlar da PYD’nin önünün kesemedi. İşte bu noktada Öcalan’ı ideolojik lider olarak gören PYD’nin de yine Öcalan tarafından ikna edilebileceği düşünüldü. Öcalan’ın da Suriye konusunda PYD’ye şu mesajı ilettiği söyleniyor: “Diğer oluşumları tasfiye edin. Diğer grupları tasfiye etmek için gerekirse şiddet kullanın. Esad’a vereceğiniz enerjiyi Araplara verin”. Öcalan’ın İmralı’dan yaptığı bu açıklama görüşmelerin yeniden başlamasının zamanlaması ve gerekçelerinden bazılarını net olarak ortaya koyuyor.

İran’ınsa Türkiye ile arası son dönemde gergin. Farklı düzeydeki yetkililer Türkiye’yi ağır sözlere eleştiriyor. Bunun altında iki ülkenin bitmek bilmez rekabeti yatıyor. Bu rekabette PKK Türkiye açısından önemli bir engel. İran’ın PKK ilişkisi de biliniyor. Ankara bu adımla Tahran’ın bu gücünü elinden alma imkanına sahip olmak niyetinde.

Yani hükümeti Öcalan’la görüşmeye iten yeni süreci 4 ülkedeki ‘Kürdistan sorunu’ tetiklemiş durumda. Bu girişimin Türkiye’nin etrafındaki ülkelerle sorunlu olduğu bir döneme denk gelmesi de Öcalan’a giden yolu açmış gibi. Türkiye’nin önünü kendi içindeki Kürt ve diğer ülkelerdeki Kürdistan sorunun çözmesi ve yapılacak işbirlikleriyle açılabilir. Yani Türkiye kendi iç sorunu kadar etrafındaki sorunların çözümünde Öcalan’ın etkili olabileceğini gördü. Zaten içerideki barış dışarıda da barışı getirebilecektir. Önemli olan Türkiye’nin kendi halkları, kendi vatandaşlarıyla barışması, ölümlerin bitmesi ve Kürtlere haklarının iade edilmesidir. Türkiye’de barışı sağlamayan Türkiye bölgede de barışı sağlayamaz.

8 Ocak 2013 Salı

islamcılık yükseliyor demek kitle dinamiğini küçümsemek olur

08OCAK2013

More Sharing Services|Share on email Share on favorites Share on print Share on facebook Share on twitter Share on friendfeed Share on myspace Share on gmail Share on hotmail Share on yahoomail Share on google

İslamcılık yükseliyor demek kitle dinamiğini küçümsemek olur

İBRAHİM VARLI/BİRGÜN

Arap coğrafyasındaki birçok ülkede "bahar"ın ardından iktidarlar el değiştirse de kitlelerin huzursuzluğu ve hareketliliği sürüyor. Yeni aktörlere karşı meydanlar yeniden dolmaya başladı. Gelişmeleri en yakından takip eden isimlerden olan Mete Çubukçu ile iki yıllık süreci konuştuk. Bölgedeki toplumsal dönüşümleri olumlayan Çubukçu’nun yaşanan alt üstleri ele aldığı “Yıkılsın Bu Düzen” kitabı İletişim Yayınları’ndan çıktı.

>> Arap topraklarındaki dönüşümleri nasıl tanımlıyorsunuz?

Bu bir bahar değil, bir ayaklanma süreci. Araplar buna “devrim” diyorlar ama tamamen bir alt üst oluş yok. Bahar kelimesi pozitif çağırışımlar yapan ithal bir metafor. Bu yüzden ayaklanma en uygun tanım gibi.

>>Libya ve Suriye müdahalelerini nasıl görüyorsunuz?

Bu süreç, her ülkede halkın kendi ortak talepleriyle başlayan ama farklı şekillerde evirilerek farklı sonuçlar doğurdu.Bitmiş değil ve daha devam edecek. Tunus ve Mısır'da halk kendi inisiyatifiyle hareket ederken, Libya'da dış güçler devreye girdi. Suriye' de ise neredeyse tüm dünyanın dâhil olduğu, kanlı bir masanın kurulduğu çok da umut verici olmayan bir süreç yaşanıyor.

>> Kanlı masaya rağmen hala daha bu durumu devrim olarak pazarlayanlar var!

Mısır'da ayaklanmanın başlaması ve simgeleşmiş bir diktatörün devrilmesinden sonra bunun Suriye' ye bulaşmaması mümkün değildi. Başlangıçta demokratik ve haklı talepler söz konusuydu. Rejimin buna çok sert cevap vermesi sürecin barışçıl geçmesini engelledi. Buna karşın muhalifler de çok çabuk silahlara sarıldı. Burada ne rejimi savunmak mümkün ne de muhalifleri. Buna devrim demiyorum. Geç bir soru olmakla birlikte hep şunu düşünüyorum: “Eğer Suriye’de tüm baskılara karşı barışçıl gösteriler devam etseydi bugün durum farklı olur muydu?

>> Olurmuydu peki?

Dışarıdan karışanı ve müdahale edeni çok olan emperyal, alt emperyal ya da bölgedeki dengeler adına herkesin parmağını soktuğu bir kapışma alanına dönüştü. Müslüman Kardeşler, Selefiler, Esad herkes ‘kendi Suriye’sinin peşinde. Bir süre sonra ortada yaşanacak bir ülke kalmayacak.

>> Kriz derinleştikçe düşmanlıklar da kalıcılaşıyor?

Savaşın bu kadar şiddetli geçmesi uzaması sonucu birbirlerinin rövanşını almaya hazır bekleyen gruplar kalacak. Irak'laşmaya doğru gidiyor.

>> ABD’nin süreçteki rolü nedir?

ABD hala arka koltukta oturuyor. Irak tecrübesi onları düşündürüyor. Yıkmanın kolay, sonrasını kurmanın zor olduğunu gördüler. Üstelik ön koltukta Türkiye, Katar Suudi Arabistan gibi ülkeler olduğu için fazla öne çıkmıyor. Ama yine de muhalefetin yeniden örgütlenmesi adına öne çıktı ve örgütü biraz daha kontrol altına aldı.

>>Yeni gelen aktörler eskilerini aratır durumda!

Yeni gelen kim olursa olsun, eski rejim gibi davranacaksa, toplumu İslamileştirmeye çalışacaksa süreç tersine işleyecektir. Mısır bunun en bariz örneği. Müslüman Kardeşler güçlü, çoğunluk onlarda. Bu kabul edilmesi gereken bir olgu. Ancak, Mursi yola beraber çıktığı insanların ortak mutabakatını unuttu.

>>Bu sürecin kazananının İslamcılar olması şaşırtıcı mı?

İslamcıların çıkması sürpriz değildi, çünkü sürecin bu şekilde bu yönde evirileceği belliydi. Tahrir'e ilk Müslüman Kardeşler çıkmadı, bir bakalım dediler. Benim itirazım Müslüman Kardeşlerin çoğunluk olarak çıkması ya da anayasanın kabul edilmesiyle ilgili değil. Sorun ayaklanmayı oluşturan bilişenlerin ya da taleplerin Müslüman Kardeşler tarafından görmezden gelinmesi.

>> Solcular İran’daki gibi İslamcılar tarafından tasfiye mi ediliyor?

İran devrimi 20 yüzyılın en önemli halk ayaklanmalarından biri. Ama Mısır’daki farklı. Çünkü, Şii dinamiği ile Sünni dinamiği farklı şeyler: Bir İran’ın daha ortaya çıkmasına izin verilmez. Uluslararası konjüktür de buna izin vermez çünkü sistemle birleştirmeye çalışıyorlar bu ülkeleri.

>>İhvan nasıl bir seyir izleyecek?

Bundan sonra eski kuşakların İslami devlet anlayışı ile yeni kuşakların muhafazakar ama kapitalizmle, sistemle barışık anlayışı birbiriyle çekişecek. Bu çelişkiler hep olacak. Müslüman Kardeşler sistemden kopuş hareketi değil, ama İran öyledir.

>>Yaşananları küresel politik tahayyüllerin neresine oturtabiliriz?

Yaşananlar planlı mı plansız mı bilmiyorum, ama burada zaten İslami ağırlıklı yönetimler var. Müslüman Kardeşler’in varlığı ve ağırlığı ortada. Bunun ne kadar ileri gidip gitmeyeceği belirsiz. Asıl olan biz bunun neresindeyiz. Yanında mıyız, arkasında mıyız?

>>Neresinde olmalıyız?

Burada hala daha dinamik bir kitle ve unsurlar var. Bunun içinde İslamcı da olabilir daha demokratik muhafazakâr da olabilir. Bunlar olgusal gerçekler. Ortadoğu zaten muhafazakâr bir yer, eskiden de öyleydi. Dolayısıyla bunlarla ne yapılabilir. Daha demokratik bir topluma nasıl gidilebilir? İslamcılık yükseliyor demek bu kitle dinamiğini küçümsemek oluyor. En kötü demokrasi en iyi diktatörlüğe yeğdir. Sonrasını insanlar mücadele ederek inşa edecektir.

>>Bir emperyalist müdahale ve manipülasyondan da bahsedilemez mi?

Tabii ki var. Bu yadsınamaz. Muhalifler içine Selefiler El-Kaideciler sızdırıldığından dolayı bütün muhalefete karşı çıkmak olacak şey değil. Mesele şu: Esad gidici, rejimin savunulacak bir yanı yok. Ancak dışarıdan müdahale nasıl bir Suriye ortaya çıkaracak. Mülteciler üzerinden rant yaratmaya çalışmak doğru değil. İran 20 yıl boyunca 3 milyon Afgan, 10 yıl boyunca da 2 milyon Iraklıya kapılarını açtı.

>>Olaylar dizinine bakıldığında çok da tesadüfü nedenlerle açıklanamayacak gelişmelerde yaşanmadı değil?

Sistem bütün bu dengesini yitirecek adımlarını attırır mı? Attırmıyor. Monarşilerde de bir dinamik var. Bahreyn'de ne olduğunu biliyoruz. Sonuçta uluslararası sistem neresi önemliyse oraya kendi ağırlığını kendi inisiyatifini koyuyor. Libya'ya girdiler. Sistemin doğası bu çıkarına uygun değilse girmez. Olmayacağının bir garantisi yok oralarda da.

>>Ankara’nın başından bu yana kurulan bir plan dahilinde hareket ettiğini görüyoruz?

Mültecilere tabii ki kapı açmama olamaz ama zamanlama olarak akıllarda bazı soru işaretleri doğmuyor değil. Çatışmalar başlar başlamaz kamplar açıldı. Planlı gibiydi.

>>AKP’nin planı senaryosu neydi?

Türkiye şuna soyundu; birileri oraları parçalayacaksa o kişi neden biz olmayalım. Ancak taze aktör olduğu için oyunların hepsini bilemediğinden İran'ı, Irak'ı, Rusya'yı hesaplayamadı. Libya'daki gibi hemen gelecekler dedi. Bu hesapların hepsi yanlış çıktı. Bu kadar fazla angajman başka bir şeyi akla getiriyor

>>Nedir o?

Bölgede bir Sünni kalkışmanın olduğu, Türkiye’nin de bunu desteklediği ve buna önayak olmaya çalıştığı şeklinde bir yargı var. Ve son 1 yılda Türkiye artık Sünni cephede görülüyor.

>>Böyle bir algının oluşması doğal değimli?

Evet, Müslüman Kardeşlerin tüm bu ülkelerde siyasal bir aktör olarak ön plana çıktığını söyleyebiliriz. Suriye’de de Müslüman Kardeşler’in öncülüğünde bir iktidarın inşa edilmek istendiği aşikâr. Ama tüm bunlar bölgede bir ılımlı İslamcı iktidarlar kuşağı yaratılmak isteniyor diye sunmak ne kadar gerçekçi, tartışılır. Ortadoğu’da işler yeni başlıyor.

>>Suriye’de en büyük kazanan Kürtler mi?

Kürtler Ortadoğu’da çok önemli bir özne olarak yeniden tekrar tarih sahnesine döndüler. Haklarının iadesini istiyorlar. Suriye’yi bilmemekten dolayı Kürtlerin ortaya çıkmasına şaşırıldı. Kafayı kuma gömmekle sorunları görmezden gelemezsiniz.

>>AKP’nin Suriye’ye bu kadar müdahil olmasının temelinde de bu Kürt korkusu mu var?

Var tabii ki ama ana neden bu değil . Asıl neden Türkiye’nin Müslüman Kardeşlerin muhalefet olarak Şam’a dönmesini istemesiydi. Bu kabul edilmeyince ipler koptu.

>>Bahar’ın en büyük kaybedeni kimler?

Tüm bu çatışma ve kaos sürecinin en büyük kaybedeni hiç kuşkusuz ki bölge genelindeki Hıristiyanlar olmuştur. Irak’ta da böyle Suriye ve diğer bölge ülkelerinde de. Irak işgali sonrasında yaşananlardan dolayı 500 bin civarında Hıristiyan ülke dışına kaçtı. Kalanlar ise Kürt bölgesine sığınmaya çalışıyor. Keza Suriye’de de bu sayı neredeyse yüz bini bulmuştur.

>>Bu kaçışın Ortadoğu’ya maliyeti nedir?

Hıristiyanların Ortadoğu’yu terk etmesi bu coğrafyayı çoraklaştırmıştır, her yönüyle. Suriyeli Ermenilerin çok zor durumda olduğu da biliniyor. On binlerce Ermeni Ermenistan’a göçmüştür.

7 Ocak 2013 Pazartesi

MİT’TEN BİR HEYET KANDİL’E

AKŞAM 5.1.2013

“Yeni bir görüşme süreci başlatarak yeni anayasada vatandaşlık tanımı konusunda mutabakat sağlanabilir. Yeni anayasa ve af. Genişletilmiş bir yerel yönetim şartına kimse hayır demez. Anadilde eğitim ilkesel olarak kabul edilir. Bu adımlardan sonra PKK’nın silah bırakması, sınır dışına çekilmesi, silahlı mücadeleden vazgeçtiğini açıklaması gelebilir. Ateşin durdurulması için en azından bu şartların bu yıl bitmeden hayata geçmesi mümkün.”

22 Eylül 2012 tarihinde AKŞAM gazetesinde ‘Yeni Bir Oslo Mümkün mü? diyerek bu satırları yazmıştım. Sıralamalar değişebilir ancak 2012 bitmeden yazdıklarımın hayata geçmekte olduğunu görmek sevindirici. Bunlar tabii ki sadece temenni değil süreci izlemenin sonucu. Sevindirici olansa yazdıklarımızın doğrulanmasından çok yeni bir sürecin başlamış olması.

İMRALI’DAN SONRA KANDİL

Şimdi gelelim asıl konuya: Eylül ayında yukarıdaki satırları yazdıktan bir süre sonra MİT müsteşarının İmralı’da Öcalan’la görüştü. Ahmet Türk ve Ayla Akat Ata İmralı’ya gitti. Ama bu ziyarete paralel olarak başka bir görüşme de söz konusu. MİT’ten başka bir heyet Kandil yolunda. Heyet Kandil’de görüşmeler yapıyor ya da yaptı. Heyette kimlerin olduğunu bilmiyoruz. İmralı görüşmesi sonrası görüşmenin gerçekleşmesi daha mümkün. Yani bu kez devlet süreç konusu Kandil’e anlatıyor. Öcalan’ın mesajı Kandil’e iletiliyor ve Kandil’in tepkisi bekleniyor. Öcalan Kandil’i göz ardı ederek yola çıkamayacağını biliyor. Kandil büyük oranda Öcalan’ın planını kabul edecektir. Ancak, ayrık otlarının itirazı olacak, kopma yaşanacaktır. Bunlara hazırlıklı olmak gerekiyor. Hazırlıklı olunması gereken bir diğer nokta ise tıpkı 1993 ve 2011’de yaşanan Bingöl ve Silvan olaylarına benzer girişimlerdir. Hükümet ve İmralı bu konuda kararlı ise bu girişimlerin tuzağına düşmemelidir.

İHTİYAT VE UMUTLU OLMAK

Öcalan’ın belirleyici isim, PKK ile Kürt sorunun birbirinden ayrılmayacağı, iç içe geçtiği bir gerçek. Cengiz Çandar’ın TESEV için hazırladığı “PKK Nasıl silah Bırakır?” adlı raporu, Balıkçı olarak andığımız, İmralı’nın nabzını çok iyi tutan İlhami Işık’ın değerlendirmeleri ve kendi tecrübelerimiz bu süreçte nelere dikkat edilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Öncelikle karşılıklı söylemlerle dikkat edip sert üsluptan kaçınmak gerekiyor. Karşılıklı güvensizliğin aşılması, PKK’nın silah bırakmasının Kürtler’de siyasi olarak karşılığını bulması, atılan adımın sadece 2014 seçimlerine yönelik bir oyalamaca olmadığına inanılması, KCK davalarında yeni bir düzenleme, af çıkartılması, yeni anayasadaki hak ve özgürlükler,tanımlar kısmıda önemli. Silahların bırakılıp toprağa gömülmesi ise son aşamadır. Hiç kimse önce silah bırakılmasını beklemesin.

Bu adımın atılmasındaki önemli neden Suriye ve Irak’ta yaşanan sürecin, Kürt sorunun çözememiş bir Türkiye’nin aleyhine işleyebilme ihtimali. Erbil’le kurulan iyi ilişkiler, kendi sorunun çözemeyen bir Türkiye’yi ileriye taşıyamaz. Ancak, Türkiye bu sorunu salt dış denklemler açısından değil kendi geleceği ve toplumsal barışı için çözmek durumunda. Uzun yıllardır ilk kez karşılıklı olarak kararlı bir sürecin başlamasını desteklemek, çıtayı çok yükseltmeden umudu korumak gerekiyor. Herfried Münkler’in Yeni Savaşlar adlı kitabında yaptığımız alıntıyı bir kez kullanmakta yarar var: “Askeri olarak kazansanız bile siyaseten kimse kazanamaz” diyor. Zaten tarih de bölgede Kürtleri bir özne olarak yeniden sahneye çıkarıyor. 2013 önemli. Fırsat kaçmasın.

İki yıl önce Tunus'ta başlayıp Mısır, Libya ve Suriye'de devam eden Arap Baharı bölgedeki dengeleri değiştirmeye devam ediyor. O bölgeyi haberlerden takip ettiğimiz kadarıyla biliyoruz. Peki Ortadoğu'yu gerçekten ne kadar tanıyoruz? Suriye savaşı toplumsal yapıyı nasıl şekillendirdi? Halk bu gelişmelerden nasıl etkilendi? Bu sorulara cevap ararken Çubukçu Ortadoğu'daki siyasi dengelerin toplum üzerindeki etkisini yorumladı; 'Artık karşıdaki kitle Mübarek'in sopasının çıkarıp susturabileceği bir kitle değil. Genç kuşak o korkuyu attı, artık onlar da dünyalı olmak istiyorlar' diyor.

20 yıldır Ortadoğu'yu takip ediyorsunuz. O bölgeyi ne kadar tanıyoruz?

Son yıllarda değişmiş olmasına rağmen Cumhuriyet sonrasındaki tarihsel sürece bakıldığında Türkiye'de yüzünü Batı'ya dönen bir anlayış hâkimdi. Bu nedenle yakın bir zamana kadar hiçbir zaman çok ilgi çeken bir bölge olmadı. Çok az sayıda gazeteci ilgi gösteriyordu. Fakat artık öyle değil.

Bu mesafenin nedeni benzeşme korkusu mu?

Türkiye kendini Batılı hissediyor. Ne kadar Batılı olduğu tartışılır. Küçümseme de var tabi. Türkiye Ortadoğu'dan farklı bir yer, zaten öyle olduğu için örnek alınıyor. Yine de az da olsa Osmanlı'dan kalan bir benzerlik var. Yıllarca aynı kültürle beslenmişsin, tamamen ayrışmak mümkün değil. Ne kadar inkâr etmeye çalışsak da öyle.

Bu önyargı ne zaman kırıldı?

Yaklaşık sekiz yıl önce insanlar turizm amaçlı olsa bile gidip görmeye başladılar. Hala ön yargı olsa da 'bizim düşündüğümüz gibi değilmiş' diyorlar.

Nedir düşündükleri?

Bu tipik bir oryantalist bakış. Kirli, geri, düzensiz, korkulacak bir yer olarak biliyorlar. Bizde hala pek çok kişi Doğu'ya Batı'dan bakar. Fakat Doğu'ya Doğu'dan bakılmalı. Bu onları anlamamız açısından önemli. Mesela İran gitmeyenler için başka, gidenler için bambaşka bir yerdir. Gidenler inanılmaz etkileniyor. Cumhuriyet sonrasındaki o ideolojik biçimlenme de sonuçta bir bakış açısıdır.

Peki ya 11 Eylül?

11 Eylül 2001 saldırısı başka bir şey. Ondan sonra sadece o bölgeye değil bize bakış da değişmişti. Fakat şimdi o yargı kırıldı. Son dönemde bütün ideolojik yapılanmanın yavaş yavaş değiştiğini düşünüyorum. Bir de tabi o bölgenin 2001'den itibaren daha mezhepsel, dinsel ve etnik kimlik üzerinden tanımlanmaya başlaması da etkili oldu. Bu durum bağları zayıflattı.

TANIMAK İÇİN YEMEĞİNİ YE

Halk Ortadoğu'da yaşanan gelişmelerden nasıl etkileniyor?

Bazı şeyler çok çabuk ilerliyor. Suriye, Irak, Mısır otoriter rejimlerle yönetiliyordu. Tabi insanlar bundan hoşnut değildi. Fakat birebir ilişkiler dışında kamera, kaset veya mikrofona çok rahat söyleyemezlerdi, çünkü korkarlardı. Biz ancak özel ilişkilerimizle bunları çıkarabilirdik. Ama her zaman muhalif damar vardı.

Siz bölgeyi tanımak için ne yaptınız?

Tanımak için vakit geçirmeniz gerekiyor. İnsanıyla yemeğini yiyeceksiniz, suyunu içeceksiniz, evine gidip çaylarını içip sohbet edeceksiniz. Güven inşa edeceksiniz.

Savaş toplumları diğerlerinden farklıdır. Siz ne gözlemlediniz?

Bu süreçleri çok ağır geçiren bölgeler var. Irak'ı düşünün, 1988 Irak savaşıyla başlıyor, on yıl süren bir savaş ardından 1. Körfez Savaşı geliyor. Beş yüz bin kişi ölüyor ve 2003'te Amerikan işgali oluyor. Toplumun sürekliliği bir defa sekteye uğruyor. Sürekli olan savaşlardan yorgun düşmüş, acı yaşamış, moralsiz, güvensiz bir halk var. Otoriter rejimlerin bu tür toplumları yönetmesi daha kolaydır. Fakat patlayınca da daha kötü oluyor. Filistin ise 1940'lardan beri savaşan bir ulus. Filistinliler çok inançlı ve dirençli bir millet. Çok az ülkede vardır bu ruh hali. Irak'ta böyle değil mesela.

TWİTTER YANILTIYOR

Sosyal medya özellikle Suriye üzerinde çok etkiliydi. Savaşı başlatan nedenlerden biri de bu olabilir mi?

Sosyal medya bence çok önemli. Fakat devrim yapamaz. Biliyorsunuz Twitter İran seçimlerinde siyasi olarak hayatımıza girdi. Çok da başarılıydı. Arap ayaklanmalarında ise sosyal medya daha fazla kullanılır oldu. İnternet kesiliyordu, bu defa başka bir yolla kurmaya devam ediyorlardı. Fakat kitleler, gruplar olmadıkça sosyal medya o kadar güçlü olamaz. Haberleşme ve kendini tatmin etme dışında pek bir etkisi yok.

İnternet kirliliği ne durumda?

Sosyal medya ve internet filtrelenmeden okunmamalı. Doğru bilgilerin yanı sıra yanlış bilgilerin sayısı çok fazla. Şu anda Suriye'den onlarca görüntü geliyor. Mesela bir görüntü geliyor 'muhalifler katliam yaptı' deniyor. O fotoğrafın nerede çekildiği, muhalifler mi yoksa Esed güçleri mi yaptı bilinmiyor. Bu tarz savaşlarda en çabuk bilgi kirletilir. Bugünkü teknoloji olanaklarıyla daha da fazla kirletiliyor. Herkes kendi propagandasıyla psikolojik üstünlük sağlamaya çalışıyor. Batı'daki medya kuruluşlarında bizzat filtreleme birimleri kuruldu. Gelen bilgilerin doğru olup olmadığını araştırıyorlar.

Arap Baharı tanımını reddediyorsunuz. Değilse nedir?

Ayaklanma. Baharlar hep olumludur. Bu önü açık uzun bir süreç, bilmiyoruz neler olacağını. Bu konuda kesin yargılarda bulunamayız. Bir de bahar ithal bir kavramdır. Prag Baharı, Turuncu Devrimler gibi bunlar çok ithal tanımlamalar. Tunus'taki devrime Fransızlar 'Yasemin Devrimi' dediler. Bu tanımı hiçbir zaman Tunuslular kabul etmedi.

Ne değişti?

Ayaklanmaların sonucunda kadınlar elbette kendi haklarını istediler. Kılık kıyafet, haklar, varoluş biçimleri sorgulandı. Burada önemli olan budur. Mısır ayaklanmasına baktığımızda kadınlar her zaman tarihte ön plandaydı. Bundan Körfez ülkeleri bile muaf kalamayacaklar, zihinsel olarak etkilenecekler.

GENÇ KUŞAK KORKUSUZ

Yine de devrimler o bölgelerde köklü değişiklik oluşturamadı. Neden?

Çünkü bunlar devrim değildir, ayaklanmadır. Araplar buna 'devrim' diyor. Onlar açısından bir devrim, terminolojik açıdan devrim değildir. Mesela İran-İslam devrimi bir devrimdir. Bir sistemi altüst ediyorsunuz ve yeni bir sisteme geçiyorsunuz. Fakat Ortadoğu'da sistem değişmedi. Zamana ihtiyaç var.

Genç kuşak bu gelişmeleri nasıl karşılıyor?

Yeni kuşak çok eğitimli, fakat iş bulamıyor. Görüyorlar, her şeyin farkındalar, fakat konuşma imkânları yok, çünkü baskı altındalar. Yine özgürlük talepleri sandıktan çıksa bile taleplerini rahat dile getiremeyecekler. Daha asgari mutabakatla huzur sağlanabilir, çünkü artık karşıdaki kitle Mübarek'in sopasının çıkarıp susturabilecek bir kitle değil. Genç kuşak o korkuyu attı, artık onlar da dünyalı olmak istiyorlar.

28 ŞUBAT KIYASLANAMAZ

Ayaklanmalar hem ekonomik hem de siyasi temelli olarak ele alabiliriz. Hangisi daha baskın?

Siyasi talepler her zaman daha ağırlıktadır. Bu da çok doğaldır, önce özgürlük sonra ekonomik çıkarlar gelir. Ancak bu ülkeler çok yoksul. Ekonominin belli çevrelerde toplandığı ülkeler.

Emperyalist ülkeler ayaklanmalarda ne kadar etkili?

Bütün bu ayaklanmalar o bölge halkı tarafından oluşturulmuş ayaklanmalar. Düşünüldüğü gibi Amerika bu ayaklanmaları tezgâhlamadı. Ayaklanmarın tarihine baktığınızda bu global güçler belli bir noktadan sonra devreye girerler. Mesela, Libya sorununda Türkiye ve NATO girdi. Suriye keza öyle...

Batılı kaynaklar Suriye'nin şu anki durumunu Türkiye'nin on yıl önceki haline benzetiyor. Sizce öyle mi?

Hayır. Suriye'de savaş var. 28 Şubat başka bir şey. Türkiye'deki darbeler sadece darbe olarak ele alınmalıdır. Ama tarihsel süreçleri kendi içinde değerlendirilmelidir. Bir takım fikirler benzeşebilir. Fakat savaşlarla darbeler kıyaslanamaz.

Batılılar Ortadoğu'yu ne kadar doğru okuyabiliyor?

Bir Batı tipi demokrasi bir de Doğu tipi demokrasi var. Anlayışlar tabi kî farklı. Sonuç olarak Batı'nın Doğu'yu ancak kendi çıkarları çerçevesinde okumaya çalıştığını düşünüyorum. Şimdilerde biraz değişmeye başladı. Bunda Irak savaşındaki başarısızlıkları etkili oldu.

Kürt sorunu çözülmeli

Arap Baharı, Kürt Baharı'na dönüşür mü?

Hayır. Fakat Irak ve Suriye'de olanlar Kürtlerin Ortadoğu arenasını yeniden özne olarak çıkardı. Irak'taki Kürtleri başka bir şekle sokmak mümkün değil. Hatta böyle giderse daha da ayrılmayı isteyeceklerdir. Suriye'de bir Kürt bölgesi Irak'taki gibi olacak. Sorun Türkiye'nin Kürt meselesini çözmesiyle son bulur. Aksi halde Irak ve Suriye'deki son durum Türkiye'de basınç yapacaktır. Asıl önemlisi Türkiye'nin bu bölgedeki asıl açılımın engelleyen ayağına takılan bir zincir gibi kalacaktır. Türkiye'nin önünü görebilmesi için Kürt sorununu halletmesi şart.

Suriye için öngörünüz nedir?

Son haberleri takip ettim. En başından beri süre vermeyi hatalı buluyorum. İki yıldır üç hafta ile altı ay arasında sürekli bir tarih verildi. 2013 kırılma yılı olacaktır. Bu kırılma ne kadar güçlü olur açıkçası bilmiyorum. Burada iki tarafta sonuna kadar direnecek. Bu direnç de Suriye'nin geleceği, toplumu ve o ülkenin yeniden kurulması açısından çok tehlikeli noktalara gelecek bir şey. Savaş bittiğinde kimsenin kazanmadığı ya da biz neden savaştık noktasına varmamalı. Ama öyle görünüyor. Amerika'nın Rusya'nın durumu bir an önce geçiş sürecine çevirmeleri gerekiyor. Suriye konusunda kesin konuşmam. Çünkü alandaki realite çok farklıdır.

İlerleyen süreçlerde Suriye için radikal bir değişiklik bekliyormusunuz?

Benim için en radikal değişiklik önümüzdeki yıllarda olabilecek sınır değişikliğidir. 1914'te çizilen sınırlar tartışılmaya başlanabilir. Ama bir geriye dönüş olmayacaktır. 'Müslüman Kardeşler geldi Ortadoğu'da geriye dönüş olacak' deniyor. Halbuki Ortadoğu zaten çok ileriye gitmiyordu ki geriye dönsün. Daha doğal akışında bir yere gidecek ki sonra ne olacağını göreceğiz.

Filistin'e gösterdiğimiz duyarlılığı neden Suriye'ye yeterince gösteremiyoruz?

Türkiye-Filistin meselesi Cumhuriyet döneminden itibaren hiçbir zaman göz ardı edilmemiştir. Resmi politika olarak da böyledir. Suriye konusunda ise hükümet politikasından bağımsız olarak düşünülmesi gerekiyor. Kimileri hükümetin politikasına muhalefet etmek için susuyor veya yanlış diyerek konuyu kapatıyor. Ben hükümetin doğru bir politikayı yanlış bir taktikle götürdüğünü düşünüyorum.

Kafa karışıklığı nereden çıktı?

İnsanlarda Türkiye Sünni politika izliyor imajı var. Bunun oluşmasında hem İran'ın hem de Suriye'nin ve Irak'taki Şiilerin de propagandalarının etkisi büyük. Suriye'deki Kürtler ne olacak? Suriye'ye yardım ederken kendi güvenliğimizi tehlikeye atıyoruz endişesi başladı. Suriye'ye destek bu nedenle düşük. En temeli şu tabi ki; ne oldu da her şey bu kadar çabuk değişti düşüncesi.

Batı'dan ayağını kesmiş Türkiye Ortadoğu için bir hiçtir

Türkiye, Ortadoğu için nedir?

Arap ayaklanmaları süresince ve sonrasında Türkiye önemli bir ülke olduğunu ispatladı. Fakat Türkiye kendi özgünlüğü içinde önemli. Kendi sosyal, demokratik, dini yapısıyla birlikte NATO üyeliği ve AB ile sürekli bağlantı içinde olmasıyla Ortadoğu'da örnek bir ülke olarak görülüyor. Batı'dan ayağını kesmiş bir Türkiye Ortadoğu için bir anlam ifade etmiyor. Diziler her ne kadar eleştirilse de orada yumuşak bir güç unsurudur. İnanılmaz takip ediliyor. Türkiye imajı; Müslüman, Ortadoğu'ya ayağı basan, ilişkileri güçlü, demokrasi tarihi defolu da olsa örnek alınacak bir ülke.