Ortadoğu’daki El Kaide’nin yapılanmasını, Suriye’de neler olduğunu, Pakistan Türkiye benzetmesini, Rojava’da yaşananları, Mısır’ın bölgeye etkisini ve Türkiye’nin Ortadoğu’da almış olduğu pozisyonu bölgeye en hâkim gazetecilerden Mete Çubukçu’yla konuştuk.
Okuyucu Modunu Aç
Yazıyı Büyüt:
EMRAH TEMİZKAN @emrahtemizkan
Ortadoğu’da alınan pozisyon son dönemlerde ülkelerin politikalarını epey etkilemiştir ancak son dönemde Mısır ve Suriye’de yaşananlar dünyanın siyasi iklimini önemli ölçüde etkiliyor. Ortadoğu’daki El Kaide’nin yapılanmasını, Suriye’de neler olduğunu, Pakistan Türkiye benzetmesini, Rojava’da yaşananları, Mısır’ın bölgeye etkisini ve Türkiye’nin Ortadoğu’da almış olduğu pozisyonu bölgeye en hâkim gazetecilerden Mete Çubukçu’yla konuştuk.
»Suriye’deki iç savaş nereye evrilecek? Esad nasıl bir rol izleyecek?
Gelinen noktada Esad rejiminin kolay bitmeyeceği görüldü ama eskisi gibi olmayacağı da ortada. Bölünme yaşanırken ülkenin diğer tarafına hakim olması ya da eski rejimi devam ettirmesi mümkün değil. Açıkçası ne olacağını bilmiyoruz. Durum daha kanlı ve intikam dolu bir yola girdi. Suriye halkı başta Esad rejimine doğal ve beklenen bir biçimde karşı çıktı. İlerleyen evrelerde örgütler ve ülkeler bazında Suriye’ye el atmayan kimse kalmadı. En son kimyasal silahın kullanılmasıyla dünya harekete geçti ama birden herkes durdu. Kimyasal silah diye ayağa kalkıldığında yüzbinlerce insan zaten ölmüştü. Kimyasal silah kullanılmadan ölümler meşruymuş gibi davranıldı. Kimyasal silah kullanımının hesabı çok da fazla sorulmadı. Bunu Suriye’ye müdahale anlamında söylemiyorum ama bu da bir şekilde geçiştirildİ. Kime karşı kullanırsan kullan insan hakları ihlalidir, savaş suçudur. Bu tablo içinde içeride savaşan güçler dahil herkes her türlü yöntemi kullanmaya başladı. O zamanlar El Kaide yerine cihatçılar olarak konuyordu bunun ismi mobilize hareket eden ve bir takım ülkelerin yardımıyla dolaşan bu silahlı güçlerin bir süre sonra, işi Suriye’nin özgürleşmesinden başka bir yere çevireceğini düşünüyorduk. Bunun doğrulanması için yaşanması gereken somut şeyler şu anda oluyor. Bunun ismi konuluyor artık, El Kaide ya da uzantılı bir takım örgütler.
ÜLKELERİN GRUPLARI BURADA ÖRGÜTLENDİ
»Nerede kırıldı peki?
Bir takım mevziler kazanıp, sadece Esad’a karşı savaşmayıp, bulundukları bölgelerde kendi ideolojilerine göre yaşam alanı oluşturmaya başladılar. Bildik savaş yöntemlerini uygulamaya başladılar. Başlarda destek gördükleri ülkelere karşı kendi istekleri doğrultusunda seslerini yükseltmeye başladılar. 20 yıl öncesinin dünyasında yaşamıyoruz artık, hele de Ortadoğu bu süreçte epey değişikliğe uğradı. Ortadoğu’yu biraz bilenler bu tür savaşların nereye evrilebileceğini görebiliyor. Rusya, Amerika gibi ülkeler farklı cephelerde olsalar da El Kaide ve benzeri unsurların karşıtlığında birleşiyorlar. Bu nedenle Suriye’nin özgürlük savaşına kimin ne kadar destek verdiği, ahlaki olduğu, çıkarlarını koruduğu birbirine karışmış durumda.
»Türkiye burada nasıl konumlanıyor? Siz de Türkiye’nin suskunluğuna dikkat çektiniz son yazınızda.
Şu ya da bu nedenden dolayı Türkiye’deki medya da çok fazla yazılıp çizilmedi ama iki buçuk yıldır sınırlarda nasıl bir yapılanma olduğunu, sınırdan geçen silahları Batı basınında okuyoruz. Hangi ülkenin hangi gruplara yakın olduğu biliniyor. Türkiye, Esad rejimini kısa sürede tamamen yıkma üzerine bir plan kurdu. Bunun olmayacağı baştan belliydi. Türkiye, cumhuriyet tarihinde ilk kez komşu ülkelerin gruplarını kendi ülkesinde örgütledi. Siyasi ve askeri karargahları burada konuşlandı. Bir takım askeri yapılanmaların sınırdan geçmesine Türkiye yol verdi. Bunu herkes kabul ediyor. Önlem alınmaya başlandı ama bunun nedeni mülteci akımı değil, sınırların denetimsiz olması. Afganistan savaşından Irak’a kadar bu geçişler resmi elde olmadı. Müteahhit adı altında sivil askeri yapılanmalar silah ticaretini yaptılar. Bu her yerde böyle olmuştur. Suriye’nin rejime karşı unsurları desteklendi. Suriye’deki iç savaş bitse bile buradaki mezhebi kırılmayı onarmak çok zor olabilir.
KOMŞU ÜLKELERDE EYLEMLER YAPABİLİR
»Reyhanlı saldırısı hakkında Türkiye’de halen kafalar karışık. Ortadoğu’da nasıl yankılandı Reyhanlı? Size neler anlatıyorlar bölgede?
Herkes baktığı yere ve kendi ideolojisine göre yorumluyor. Tıpkı Türkiye gibi. El Kaide bağlantısını da rejim bağlantısını da söyleyenler var. Kimsenin elinde net bir kanıt yok ama. Reyhanlı’dan bağımsız olarak şunu söyleyebilirim, iki yıl öncesine göre Türkiye’den gelen bir gazetecinin algılanması çok farklılaştı. Kimi yerler tehlikeli olmaya başladı. Hükümete bakış değişti, dolayısıyla bu gazeteciye de yansıdı.
»Pasaport programı için geçen hafta Pakistan’a gittiniz. Son günlerde Ortadoğu ile ilgili süregelen tartışmalarda Türkiye- Suriye ilişkisi zamanındaki Pakistan-Afganistan ilişkisine benzetiliyor. Türkiye’nin Suriye politikası denildiği gibi kendisine zarar verecek mi sizce?
Toplumsal yapılar çok daha farklı buraya göre ama sonuç olarak aynı noktaya gelinebiliniyor. Mültecilerin burada olması, sınırların denetimsizliği benzer unsurlar. Eğer Suriye’de bu durum devam edecek olursa bu örgütler kendilerine yaşama alanı bulacaklar ve sıkıştıkları hallerde komşu ülkelerle farklı ilişkiler kuracaklar. Baskı görürlerse komşu ülkelerde eylemler yapabilirler. Canlı bomba örnekleri gibi.
EL KAİDE’YE KARŞI KÜRTLER VE PYD
»El Kaide yapılanması nasıl?
30 yıllık süreçte benim tecrübelerim tek bir El Kaide olmadığı yönünde. Zaten Bin Ladin öldürülmeden önce de dağılmış durumdaydı. Yapılanmalar ideolojik olarak merkezi ama pratikte bir kısmı daha milliyetçi fikirlerle hareket ediyor. Pakistan’da birisi El Kaide’yi şöyle tarif etti: Deveyi çadıra sokarsan sana girecek yer kalmaz diyor. Bunu söyleyen o dönem Taliban’ın istihbaratının başındaki adam.
»Rojava’da neler oluyor? Mücadele nereye doğru gidiyor?
Rojava benim çok önem verdiğim bir konu. Türkiye’deki çözüm süreciyle çok bağlantılı. Kabul etmek gerekir ki; Suriye’de Kürtler ya özerk bölge, ya federatif yapı, ya da farklı bir yapıda Suriyeli taraflarla yan yana yaşayacaklar. Kürtlerin kazanımlarını geri çevirmek mümkün değil. Rojava’nın artık bir realite olduğunu herkes kabul etmeli. El Kaide ile savaşacak belki de onlara karşı çıkacak tek güç Kürtler ve PYD’dir. Suriyeli Kürtler çok farklı bir Suriye tahayyülü ile hareket ediyor. Neredeyse tek laik grup. Daha demokratik, daha özgürlükçü bir bakışları var. Orada bir PKK yapılanması var. İki bin PKK’linin oraya geçtiğini biliyorum savaşmak için. Abdullah Öcalan’ın Suriye’deki Kürtler üzerinde etkisi olduğu biliniyor.
***
Ayaklanma durumu bir ruh hali
»Ortadoğu’nun en sıcak noktalarından biri şu anda Mısır. Darbenin 100. gününde yine bir katliam yaşandı. Mısır’ı nasıl günler bekliyor?Mısır’daki durumun adını koymak lazım. Bunun adı darbe. Durum ne olursa olsun asker yönetime el koymuştur. Kim olursa olsun Mısır’da katliam yaşanmıştır. Mısır, halk ayaklanmasında bölgede önemli bir rol model olduğu gibi darbeyle de tersine bir etki yarattı. Suudi Arabistan, Suriye gibi rejimler bundan etkilendi. Ayaklanma durumu bir ruh hali. Bu devam edecek. Darbenin bunu engellenmesi çok zor. Ayrıca insanların silahlanmasını ve çeşitli örgütlerin etkinliğini arttıran bir şey. Müslüman Kardeşler’in de sayısız hatası var. Belki darbe olmasaydı halk ayaklanması gibi durumlar yaşanacaktı. İhvan’ı Müslüman Kardeşler’i eleştirmek başka, darbeye karşı olmak başka. Suriye’deki iç savaş bitmeden bölgede bırakın istikrarı, herhangi bir net yapılanma mümkün gözükmüyor.
Ortadoğu’da alınan pozisyon son dönemlerde ülkelerin politikalarını epey etkilemiştir ancak son dönemde Mısır ve Suriye’de yaşananlar dünyanın siyasi iklimini önemli ölçüde etkiliyor. Ortadoğu’daki El Kaide’nin yapılanmasını, Suriye’de neler olduğunu, Pakistan Türkiye benzetmesini, Rojava’da yaşananları, Mısır’ın bölgeye etkisini ve Türkiye’nin Ortadoğu’da almış olduğu pozisyonu bölgeye en hâkim gazetecilerden Mete Çubukçu’yla konuştuk.
»Suriye’deki iç savaş nereye evrilecek? Esad nasıl bir rol izleyecek?
Gelinen noktada Esad rejiminin kolay bitmeyeceği görüldü ama eskisi gibi olmayacağı da ortada. Bölünme yaşanırken ülkenin diğer tarafına hakim olması ya da eski rejimi devam ettirmesi mümkün değil. Açıkçası ne olacağını bilmiyoruz. Durum daha kanlı ve intikam dolu bir yola girdi. Suriye halkı başta Esad rejimine doğal ve beklenen bir biçimde karşı çıktı. İlerleyen evrelerde örgütler ve ülkeler bazında Suriye’ye el atmayan kimse kalmadı. En son kimyasal silahın kullanılmasıyla dünya harekete geçti ama birden herkes durdu. Kimyasal silah diye ayağa kalkıldığında yüzbinlerce insan zaten ölmüştü. Kimyasal silah kullanılmadan ölümler meşruymuş gibi davranıldı. Kimyasal silah kullanımının hesabı çok da fazla sorulmadı. Bunu Suriye’ye müdahale anlamında söylemiyorum ama bu da bir şekilde geçiştirildİ. Kime karşı kullanırsan kullan insan hakları ihlalidir, savaş suçudur. Bu tablo içinde içeride savaşan güçler dahil herkes her türlü yöntemi kullanmaya başladı. O zamanlar El Kaide yerine cihatçılar olarak konuyordu bunun ismi mobilize hareket eden ve bir takım ülkelerin yardımıyla dolaşan bu silahlı güçlerin bir süre sonra, işi Suriye’nin özgürleşmesinden başka bir yere çevireceğini düşünüyorduk. Bunun doğrulanması için yaşanması gereken somut şeyler şu anda oluyor. Bunun ismi konuluyor artık, El Kaide ya da uzantılı bir takım örgütler.
ÜLKELERİN GRUPLARI BURADA ÖRGÜTLENDİ
»Nerede kırıldı peki?
Bir takım mevziler kazanıp, sadece Esad’a karşı savaşmayıp, bulundukları bölgelerde kendi ideolojilerine göre yaşam alanı oluşturmaya başladılar. Bildik savaş yöntemlerini uygulamaya başladılar. Başlarda destek gördükleri ülkelere karşı kendi istekleri doğrultusunda seslerini yükseltmeye başladılar. 20 yıl öncesinin dünyasında yaşamıyoruz artık, hele de Ortadoğu bu süreçte epey değişikliğe uğradı. Ortadoğu’yu biraz bilenler bu tür savaşların nereye evrilebileceğini görebiliyor. Rusya, Amerika gibi ülkeler farklı cephelerde olsalar da El Kaide ve benzeri unsurların karşıtlığında birleşiyorlar. Bu nedenle Suriye’nin özgürlük savaşına kimin ne kadar destek verdiği, ahlaki olduğu, çıkarlarını koruduğu birbirine karışmış durumda.
»Türkiye burada nasıl konumlanıyor? Siz de Türkiye’nin suskunluğuna dikkat çektiniz son yazınızda.
Şu ya da bu nedenden dolayı Türkiye’deki medya da çok fazla yazılıp çizilmedi ama iki buçuk yıldır sınırlarda nasıl bir yapılanma olduğunu, sınırdan geçen silahları Batı basınında okuyoruz. Hangi ülkenin hangi gruplara yakın olduğu biliniyor. Türkiye, Esad rejimini kısa sürede tamamen yıkma üzerine bir plan kurdu. Bunun olmayacağı baştan belliydi. Türkiye, cumhuriyet tarihinde ilk kez komşu ülkelerin gruplarını kendi ülkesinde örgütledi. Siyasi ve askeri karargahları burada konuşlandı. Bir takım askeri yapılanmaların sınırdan geçmesine Türkiye yol verdi. Bunu herkes kabul ediyor. Önlem alınmaya başlandı ama bunun nedeni mülteci akımı değil, sınırların denetimsiz olması. Afganistan savaşından Irak’a kadar bu geçişler resmi elde olmadı. Müteahhit adı altında sivil askeri yapılanmalar silah ticaretini yaptılar. Bu her yerde böyle olmuştur. Suriye’nin rejime karşı unsurları desteklendi. Suriye’deki iç savaş bitse bile buradaki mezhebi kırılmayı onarmak çok zor olabilir.
KOMŞU ÜLKELERDE EYLEMLER YAPABİLİR
»Reyhanlı saldırısı hakkında Türkiye’de halen kafalar karışık. Ortadoğu’da nasıl yankılandı Reyhanlı? Size neler anlatıyorlar bölgede?
Herkes baktığı yere ve kendi ideolojisine göre yorumluyor. Tıpkı Türkiye gibi. El Kaide bağlantısını da rejim bağlantısını da söyleyenler var. Kimsenin elinde net bir kanıt yok ama. Reyhanlı’dan bağımsız olarak şunu söyleyebilirim, iki yıl öncesine göre Türkiye’den gelen bir gazetecinin algılanması çok farklılaştı. Kimi yerler tehlikeli olmaya başladı. Hükümete bakış değişti, dolayısıyla bu gazeteciye de yansıdı.
»Pasaport programı için geçen hafta Pakistan’a gittiniz. Son günlerde Ortadoğu ile ilgili süregelen tartışmalarda Türkiye- Suriye ilişkisi zamanındaki Pakistan-Afganistan ilişkisine benzetiliyor. Türkiye’nin Suriye politikası denildiği gibi kendisine zarar verecek mi sizce?
Toplumsal yapılar çok daha farklı buraya göre ama sonuç olarak aynı noktaya gelinebiliniyor. Mültecilerin burada olması, sınırların denetimsizliği benzer unsurlar. Eğer Suriye’de bu durum devam edecek olursa bu örgütler kendilerine yaşama alanı bulacaklar ve sıkıştıkları hallerde komşu ülkelerle farklı ilişkiler kuracaklar. Baskı görürlerse komşu ülkelerde eylemler yapabilirler. Canlı bomba örnekleri gibi.
EL KAİDE’YE KARŞI KÜRTLER VE PYD
»El Kaide yapılanması nasıl?
30 yıllık süreçte benim tecrübelerim tek bir El Kaide olmadığı yönünde. Zaten Bin Ladin öldürülmeden önce de dağılmış durumdaydı. Yapılanmalar ideolojik olarak merkezi ama pratikte bir kısmı daha milliyetçi fikirlerle hareket ediyor. Pakistan’da birisi El Kaide’yi şöyle tarif etti: Deveyi çadıra sokarsan sana girecek yer kalmaz diyor. Bunu söyleyen o dönem Taliban’ın istihbaratının başındaki adam.
»Rojava’da neler oluyor? Mücadele nereye doğru gidiyor?
Rojava benim çok önem verdiğim bir konu. Türkiye’deki çözüm süreciyle çok bağlantılı. Kabul etmek gerekir ki; Suriye’de Kürtler ya özerk bölge, ya federatif yapı, ya da farklı bir yapıda Suriyeli taraflarla yan yana yaşayacaklar. Kürtlerin kazanımlarını geri çevirmek mümkün değil. Rojava’nın artık bir realite olduğunu herkes kabul etmeli. El Kaide ile savaşacak belki de onlara karşı çıkacak tek güç Kürtler ve PYD’dir. Suriyeli Kürtler çok farklı bir Suriye tahayyülü ile hareket ediyor. Neredeyse tek laik grup. Daha demokratik, daha özgürlükçü bir bakışları var. Orada bir PKK yapılanması var. İki bin PKK’linin oraya geçtiğini biliyorum savaşmak için. Abdullah Öcalan’ın Suriye’deki Kürtler üzerinde etkisi olduğu biliniyor.
***
Ayaklanma durumu bir ruh hali
»Ortadoğu’nun en sıcak noktalarından biri şu anda Mısır. Darbenin 100. gününde yine bir katliam yaşandı. Mısır’ı nasıl günler bekliyor?Mısır’daki durumun adını koymak lazım. Bunun adı darbe. Durum ne olursa olsun asker yönetime el koymuştur. Kim olursa olsun Mısır’da katliam yaşanmıştır. Mısır, halk ayaklanmasında bölgede önemli bir rol model olduğu gibi darbeyle de tersine bir etki yarattı. Suudi Arabistan, Suriye gibi rejimler bundan etkilendi. Ayaklanma durumu bir ruh hali. Bu devam edecek. Darbenin bunu engellenmesi çok zor. Ayrıca insanların silahlanmasını ve çeşitli örgütlerin etkinliğini arttıran bir şey. Müslüman Kardeşler’in de sayısız hatası var. Belki darbe olmasaydı halk ayaklanması gibi durumlar yaşanacaktı. İhvan’ı Müslüman Kardeşler’i eleştirmek başka, darbeye karşı olmak başka. Suriye’deki iç savaş bitmeden bölgede bırakın istikrarı, herhangi bir net yapılanma mümkün gözükmüyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder